Motylica wątrobowa - czym jest? Jak przebiega leczenie?

Motylica wątrobowa jest przywrą, która pasożytuje głównie na zwierzętach hodowlanych. W rzadkich przypadkach żywicielem ostatecznym motylicy wątrobowej jest człowiek. Pasożyt wywołuje chorobę nazywaną fascjolozą, która powoduje duże straty w chowie i hodowli zwierząt gospodarskich.

Motylica wątrobowa – co to jest?

Motylica wątrobowa (Fasciola hepatica) jest pasożytem należącym do gromady przywr. Występuje na terenie całej Polski. Pasożytuje głównie na bydle, ale także na owcach, kozach, koniach i świniach. Jej żywicielem ostatecznym bywa także człowiek. Natomiast żywicielem pośrednim są ślimaki. Motylica wątrobowa osiąga do 50 milimetrów długości i 15 milimetrów szerokości. Ma listkowaty, spłaszczony kształt ciała i żółtą barwę. Posiada dwie przyssawki – gębową i brzuszną. Występuje głównie w przewodach żółciowych wątroby, stąd jej nazwa, aczkolwiek niekiedy lokalizuje się też w płucach, węzłach chłonnych, śledzionie oraz w tkance podskórnej.

Cykl rozwojowy motylicy wątrobowej

Dorosła motylica bytuje głównie w przewodach żółciowych bydła, gdzie składa jaja, które wraz z kałem są wydalane do środowiska. Przy odpowiednich warunkach rozwojowych – tj. przy temperaturze wynoszącej 15-30 stopni Celsjusza, wodnym środowisku oraz przy dostępie tlenu, z jaj wykluwa się miracydium, które poszukuje żywiciela pośredniego – ślimaka wodno-lądowego.

Miracydium wnika przez powłoki jego ciała do trzustko-wątroby, gdzie przekształca się w sporocystę – wrzecionowatą larwę. Sporocysta zawiera kule zarodkowe, z których wykształcają się kolejne larwy – redie macierzyste, a z nich redie potomne. Następnie w rediach potomnych rozwija się cerkaria. Cały cykl rozwojowy od miracydium do cerkarii trwa około 50 dni.

Redie przenikają do tkanek ślimaka, a cerkarie opuszczają jego organizm i pływają swobodnie po wodzie lub przyczepiają się do źdźbeł trawy. Wówczas przekształcają się w postać inwazyjną - adoleskarię, która trafia do przewodu pokarmowego żywiciela – jedzącej trawę krowy. W jej jelicie cienkim wykluwają się motylice, które wnikają do przewodów żółciowych, gdzie osiągają dojrzałość.

Objawy choroby wywołanej motylicą wątrobową

Motylica wątrobowa, która w jelicie cienkim wypełza z adoleskarii, przebija ścianki jelita i przedostaje się do wątroby. Pasożyty drążą w miąższu wątroby korytarze i trafiają do przewodów żółciowych, gdzie uszkadzają komórki nabłonka i doprowadzają do ich zwłóknienia oraz stanu zapalnego, a w konsekwencji do marskości lub ostrego zapalenia wątroby.

Choroba wywołana przez pasożyty jest nazywana fascjolozą. Objawami klinicznymi tego schorzenia są:

Biegunki,
bóle brzucha,
nudności,
wymioty,
utrata apetytu,
osowiałość,
powiększenie obwodu brzucha,
powiększona wątroba,
wychudzenie,
niedokrwistość,
żółtaczka,
obrzęki,
świąt i wysypka skórna.

Fascjoloza rozwija się głównie latem i wówczas przybiera postać ostrą. U pacjentów, u których objawy pojawiły się późną jesienią diagnozuje się przewlekłą fascjolozę.

Motylica wątrobowa u człowieka - leczenie

Fascjoloza dotyka głównie bydło, powodując duże straty w chowie i hodowli zwierząt gospodarskich. Choroba prowadzi do znacznie zmniejszonego przyrostu masy ciała i spadku mleczności. Szacuje się, że krowy dotknięte fascjolozą ważą średnio o 40 kilogramów mniej niż zdrowe zwierzęta. W rzadkich przypadkach choroba może zaatakować człowieka – larwy mogą przedostać do organizmu na skutek wypicia wody prosto z jeziora lub rzeki, a także poprzez spożycie nieumytych warzyw nawożonych odchodami zarażonych zwierząt. Do zakażenia może także dojść po spożyciu wątroby chorego zwierzęcia.

Leczenie fascjolozy polega na przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych. Najczęściej pacjenci przyjmują triklabendazol, albendazol lub bitionol. Farmakoterapia prowadzi do obumierania przywr.

Leczenie fascjolozy wywołanej motylicą wątrobową

W leczeniu fascjolozy stosuje się także rośliny, które zawierają polifenole i karotenoidy, gdyż stwarzają one niekorzystne warunki do rozwoju pasożytów, a co za tym idzie przyspieszają ich eliminację. Zalecane jest stosowanie m.in. oleju z goździka korzennego oraz komosy piżmowej. Po zakończeniu farmakoterapii zalecane są natomiast rośliny wspomagające regenerację wątroby – m.in. cykoria, ostryż długi czy wyciąg z ostrokrzewu paragwajskiego.

W chorobach wątroby stosuje się ponadto fosfolipidy, które przyspieszają regenerację komórek wątrobowych. Niezbędna jest także odpowiednia dieta – niskotłuszczowa oraz lekkostrawna. Pacjenci z fascjolozą powinni też spożywać dużą ilość wody mineralnej – najlepiej 2 litry na dobę, gdyż stymuluje to oczyszczanie wątroby z toksyn pozostawionych przez pasożyty.

Czytaj też:

Bibliografia:

Wyrobisz A., Skalska M., Nosal P., Motylica wątrobowa Fasciola Hepatica – biologiczne adaptacje do pasożytowania u zwierząt, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2016, tom 65, numer 1 (310), s. 43-48.
Hartleb M., Simon K., Lipiński M., Drobnik J., Woroń J., Rydzewska G., Mastalerz-Migas A., Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, Lekarz POZ 4/2017.