Jak leczyć choroby odbytu? Rodzaje, przyczyny, objawy

Choroby odbytu: wstydliwe, uciążliwe, groźne. Jakie mają objawy i przyczyny? Jak je leczyć? Do jakiego lekarza się udać, gdy doskwiera świąd, ból i krwawienie?

Choroby odbytu

Choroby odbytu należą do najbardziej wstydliwych dolegliwości, z tego też powodu stosunkowo rzadko są diagnozowane i leczone na wczesnym etapie. Wśród dysfunkcji dotykających ostatni odcinek układu trawiennego wymienić można między innymi takie schorzenia, jak:

• hemoroidy (guzki krwawnicze),
• szczelina,
• wypadanie odbytu,
• ropień,
• przetoki.
  
  

Do jakiego lekarza z chorobą odbytu?

Lekarzem, który zajmuje się chorobami odbytu, a także odbytnicy oraz jelita grubego, jest specjalista w dziedzinie proktologii. Do proktologa można się udać posiadając skierowanie od lekarza rodzinnego, albo w ramach odpłatnej wizyty prywatnej. Należy się liczyć z tym, że w trakcie wizyty lekarz może wykonać tzw. badanie per rectum, czyli palcem przez odbyt.

Objawy chorób odbytu

Objawy chorób odbytu zazwyczaj są zbliżone, nawet w przypadku schorzeń o zróżnicowanej etiologii oraz charakterze. Zazwyczaj pacjenci mają więc do czynienia z takimi symptomami, jak:

• silny świąd odbytu (występuje w przypadku m.in. guzków krwawniczych, ropnia i owsicy),
• ból odbytu (guzki krwawnicze, szczelina, ropień, przetoki, wypadanie odbytnicy),
• krwawienie (guzki krwawnicze, szczelina, wypadanie odbytnicy).
  
  

Jak rozpoznać poszczególne choroby? Jakie są ich przyczyny oraz sposoby leczenia?

Choroby odbytu - świąd

Najczęściej występującą chorobą odbytu są guzki krwawnicze, szerzej znane jako hemoroidy. Guzki jako takie występują u każdego człowieka od urodzenia – są to naturalne uwypuklenia utworzone ze splotów żylnych i tkanki łącznej, których zadaniem jest uszczelnianie kanału odbytu. Stanem chorobowym jest sytuacja, w której guzki nadmiernie się rozrastają i przemieszczają. Charakterystycznym objawem hemoroidów jest obfite krwawienie o jasnoczerwonej barwie. Towarzyszyć temu może silny świąd odbytu a także obrzęk.

Do głównych przyczyn powstawania hemoroidów należą:

• siedzący tryb życia,
• otyłość,
• seks analny,
• długotrwałe problemy jelitowe (zaparcia, biegunki),
• zaburzenia hormonalne,
• operacje odbytu.
  
  

W początkowej fazie guzki krwawnicze leczy się za pomocą maści i czopków. Zawierają one takie substancje czynne, jak neomycyna, tiamina czy hydrokortyzon, które mają działanie:

• przeciwzapalne,
• przeciwbólowe,
• zmniejszają obrzęk,
• redukują świąd.
  
  

Zalecane są również nasiadówki. Stosuje się też środki ziołowe, takie jak maść rumiankowa. Natomiast w bardziej zaawansowanych stadiach guzki krwawnicze traktuje się fenolem, podwiązuje, poddaje krioterapii lub koagulacji (zabiegi przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych). Ostatecznością jest zabieg chirurgiczny.

Bolesne choroby odbytu: szczelina

Szczelina jest chorobą odbytu polegającą na pęknięciu lub osłabieniu błony śluzowej dolnej części układu trawiennego. Do najbardziej charakterystycznych objawów szczeliny należą:

• silny ból w czasie wypróżniania się,
• krwawienie (krwawe stolce).
  
  

Przyczyny powstawania szczelin nie są do końca zbadane. Wśród potencjalnych czynników ryzyka wymienia się:

• seks analny,
• częste i problematyczne wypróżnianie się,
• wzmożony wysiłek fizyczny.
  
  

Szczeliny leczy się stosując nasiadówki, aplikując środki zmiękczające kał, a także antybiotyki, glikokortykosteroidy oraz leki przeciwbólowe. W niektórych przypadkach niezbędna jest interwencja chirurgiczna. 

Bakteryjne choroby odbytu: ropień

Ropnie w okolicach odbytu najczęściej powstają wskutek zakażeń pałeczkami E coli lub gronkowcami.

Wyróżniamy ropnie:

• okołoodbytowe,
• międzyzwieraczowe,
• kulszowo-odbytnicze,
• nadźwigaczowe.
  
  

Do charakterystycznych objawów ropnia należą:

• silny ból odbytu,
• zgrubienie (guzek, obrzęk),
• swędzenie,
• podwyższona temperatura ciała.
  
  

Leczenie ropnia polega na jego nacięciu i uwolnieniu treści ropnej. Niekiedy konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii. Zarówno nieleczony, jak i leczony ropień grozi powikłaniami – do najczęstszych należą tak zwane przetoki.

Powikłania chorób odbytu: przetoki

Przetoki są nieprawidłowymi, patologicznymi połączniami, tworzącymi się między kanałem odbytu a skórą. Zazwyczaj powstają w miejscu nacięcia ropnia, po zabiegu chirurgicznym. Czasem tworzą się także samoistnie, w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna, przy raku odbytu lub zakażeniu wirusem HIV. Najczęściej występujące przetoki, to międzyzwieraczowa i przezwieraczowa.

Przetoki powodują ból w okolicach odbytu, a także wyciek treści ropnej i silny świąd. Leczenie schorzenia jest długotrwałe i uciążliwe. Podstawową procedurą jest nacięcie lub wycięcie przetoki. Niezwykle istotne jest przede wszystkim zlokalizowanie wewnętrznego ujścia przetoki i jego usunięcie, bądź zamknięcie. Często przez kanał przetoki przeciąga się też nić chirurgiczną (tzw. seton), co sprzyja jego samoczynnemu oczyszczaniu się.

Choroby odbytu u dzieci - owsiki

Najczęstszą chorobą odbytu u dzieci jest tzw. owsica. Owsiki to pasożyty bytujące w jelicie grubym, wydostające się na zewnątrz przez odbyt i powodujące tym samym:

• silny świąd,
• dyskomfort,
• pobudzenie (o dzieciach cierpiących na owsicę często mówi się, że nie mogą wysiedzieć na miejscu).
  
  

Pasożyty te najczęściej atakują maluchy w wieku przedszkolnym. Główny powód zakażeń, to wkładanie brudnych rąk do buzi. Tym sposobem do przełyku trafiają jajeczka owsików. W żołądku wylęgają się z nich larwy, które następnie dojrzewają w jelicie. Na koniec samice składają u ujścia odbytu tysiące nowych jajeczek, które rozdrapywane i przenoszone na palcach, są przyczyną nawracających zakażeń.

Leczenie owsików, oprócz zastosowania środków farmakologicznych, wymaga przede wszystkim zachowania daleko idącej higieny (bardzo częsta wymiana bielizny, pościeli, ręczników etc.).

Wypadanie odbytnicy – u dzieci i seniorów

Inną częstą chorobą odbytu u dzieci (występującą także u osób po 60. roku życia, w szczególności kobiet) jest dolegliwość zwana wypadaniem odbytnicy. Polega ona na odrywaniu się oraz wydostawaniu na zewnątrz tkanek odbytu i odbytnicy. Wypadać może wyłącznie błona śluzowa albo większe fragmenty całej ściany odbytu. Najczęściej dochodzi do tego w czasie defekacji, ale w zaawansowanych stadiach – także w trakcie wysiłku fizycznego, a nawet kichania.

Powoduje to:

• ból,
• krwawienie i obrzęk,
  
  

czemu dodatkowo towarzyszy nietrzymanie stolca oraz niekontrolowane gazy. Powodem choroby najczęściej jest słabość mięśni dźwigaczy odbytu oraz mięśni krocza. Leczenie polega na wykonywaniu ćwiczeń wzmacniających wspomniane mięśnie.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

• Czopki na hemoroidy - najlepsze czopki na hemoroidy
• Jaka jest odpowiednia dieta przy hemoroidach? Przepisy
• Jakie są skuteczne zioła na hemoroidy? Poradnik
  
  

Źródła:

• Andrzej Szczekilk, Choroby wewnętrzne, 2005 Kraków, Medycyna Praktyczna
• Susan L. Gearhart, Choroba uchyłkowa oraz najczęstsze choroby odbytu i odbytnicy, czelej.com