Antyseptyka : co to jest? Środki

Antyseptyka to prostu zwalczanie drobnoustrojów za pomocą środków antyseptycznych. Środki antyseptyczne niszczą bakterie, grzyby i inne drobnoustroje bytujące na skórze i błonach śluzowych. Jakie środki antyseptyczne są dostępne na rynku aptecznym? Czym się różnią od środków odkażających? Po jaki środek antyseptycznych należy sięgnąć w określonych sytuacjach? 

Antyseptyka - co to takiego?

Antyseptyka to dziedzina medycyny zajmująca się zapobieganiem zakażeniom poprzez eliminację drobnoustrojów za pomocą środków antyseptycznych. Termin ten pochodzi od greckich słów "anti" (przeciw) i "sepsis" (gnicie), co dosłownie oznacza zapobieganie gniciu. Po raz pierwszy użyto go w 1750 roku, aby opisać działania medyczne mające na celu zapobieganie procesom gnilnym.

Współczesna antyseptyka obejmuje szeroki zakres metod i środków stosowanych w celu zwalczania drobnoustrojów. Środki antyseptyczne to substancje chemiczne, które niszczą lub hamują wzrost drobnoustrojów na skórze i błonach śluzowych. Przykłady takich środków to alkohol izopropylowy 70%, alkohol etylowy 70%, chlorheksydyna, jodopowidon, nadtlenek wodoru oraz preparaty srebra.

Aseptyka to szersze pojęcie, które obejmuje działania zapobiegające zakażeniom zarówno metodami chemicznymi, jak i fizycznymi. Obejmuje to na przykład stosowanie środków dezynfekujących oraz technik sterylizacji, takich jak naświetlanie promieniami UV czy Rentgena. Sterylizacja to proces technologiczny usuwający drobnoustroje z przedmiotów medycznych, co jest kluczowe w zapobieganiu zakażeniom.

Odkrycie zasad aseptyki i antyseptyki miało ogromny wpływ na medycynę, znacząco zmniejszając umieralność pacjentów z powodu zakażeń. Pionierami w tej dziedzinie byli tacy naukowcy jak Ignaz Semmelweis, który wprowadził praktykę mycia rąk w szpitalach, oraz Joseph Lister, który zastosował kwas karbolowy do dezynfekcji ran i narzędzi chirurgicznych.

Warto również rozróżnić środki antyseptyczne od środków odkażających. Środki antyseptyczne są stosowane na skórę i błony śluzowe, natomiast środki odkażające służą do dezynfekcji przedmiotów i pomieszczeń. Przykłady środków odkażających to środki bakteriobójcze, środki wirusobójcze oraz środki grzybobójcze.

Czytaj też: Płyn do dezynfekcji rąk i ran - czym odkazić? Środki

Środki antyseptyczne

Środki antyseptyczne to preparaty niszczące drobnoustroje, takie jak bakterie, wirusy i grzyby. Ze względu na rosnącą oporność drobnoustrojów, koncerny farmaceutyczne nieustannie opracowują nowe skuteczne środki dezynfekcji. Obecnie w warunkach szpitalnych stosuje się różnorodne antyseptyki, które można podzielić na kilka głównych grup:

1. Preparaty jodu:

   • Jod to silny środek antyseptyczny stosowany do odkażania skóry nieuszkodzonej, przy operacjach oraz w formie rozcieńczonej na rany i oparzenia. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo. Jest dostępny jako płyn antyseptyczny w butelkach lub ampułkach.

2. Preparaty chloru:

   • Mają silne działanie antyseptyczne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwpierwotniakowe. Obecnie są bardziej stosowane do dezynfekcji sprzętu medycznego, z wyjątkiem chlorheksydyny, która jest używana m.in. w stomatologii. Preparaty chloru są dostępne jako płyn antyseptyczny, maść antyseptyczna, krem antyseptyczny oraz spray antyseptyczny.

3. Preparaty srebra:

   • Mają silne działanie przeciwbakteryjne oraz ściągające i złuszczające. Są stosowane w leczeniu oparzeń i dostępne w formie pałeczek do smarowania, proszku oraz kremu antyseptycznego.

4. Preparaty boru:

   • Są słabszymi środkami antyseptycznymi, stosowanymi na rany ropiejące. Działają przeciwzapalnie i ściągająco. Są dostępne jako krem antyseptyczny, maść antyseptyczna, roztwór i zasypki.

5. Chlorek sodu:

   • Działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Jest łatwo dostępny jako płyn antyseptyczny lub krople, stosowany w leczeniu ran, owrzodzeń, odleżyn oraz do przemywania oczu i jam nosowych.

6. Nadmanganian potasu:

   • Stosowany do odkażania ran i oparzeń, hamuje krwawienie i działa przeciwwysiękowo. Dostępny jako środek antyseptyczny w proszku lub tabletkach.

7. Rivanol:

   • Silny antyseptyk, stosowany na paciorkowce, gronkowce i grzyby. Dostępny w tabletkach, drażetkach oraz w roztworze.

8. Woda utleniona:

   • Działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwgnilnie. Jest słabszym środkiem antyseptycznym, stosowanym do oczyszczania ran. Dostępna w formie płynu antyseptycznego oraz tabletek do rozpuszczenia.

9. Spirytus salicylowy i alkohol etylowy:

   • Stosowane do odkażania ran, działają przeciwbólowo, przeciwobrzękowo, oczyszczają i odtłuszczają skórę. Można je kupić jako płyn antyseptyczny.

10. Heksamidyna:

    • Stosowana do odkażania ran, błon śluzowych, owrzodzeń skórnych. Działa antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo, przyspiesza gojenie ran. Dostępna jako płyn antyseptyczny, spray antyseptyczny, krople i roztwór.

11. Chlorofil:

    • Działa przeciwzapalnie, przeciwgnilnie, przeciwobrzękowo, przeciwwysiękowo, a także przeciwropnie i przeciwtrądzikowo. Dostępny w tabletkach i jako maść antyseptyczna.

12. Kamfora:

    • Silnie odkażająca, stosowana na roztocza, stany ropne i gnilne. Dostępna jako maść antyseptyczna oraz w formie roztworu lub oleju.

13. Nafta kosmetyczna:

    • Działa odkażająco, przeciwłojotokowo, oczyszczająco na skórę i pory. Ma działanie przeciwtrądzikowe i przeciwropne.

Czytaj też: Płyn do higieny intymnej - jak dbać o higienę intymną?

Czy wszystkie środki antyseptyczne są bezpieczne?

Nie wszystkie antyseptyki są całkowicie bezpieczne dla każdego użytkownika i w każdej sytuacji. Ich bezpieczeństwo zależy od kilku czynników, takich jak rodzaj środka, sposób jego użycia oraz indywidualna reakcja organizmu. Oto kilka kluczowych kwestii dotyczących bezpieczeństwa środków bakteriobójczych:

1. Alkohol izopropylowy 70% i alkohol etylowy 70%:

   • Są powszechnie stosowane do dezynfekcji skóry i dezynfekcji ran, ale mogą powodować podrażnienia, szczególnie na uszkodzonej skórze. Należy unikać kontaktu z oczami i błonami śluzowymi.

2. Chlorheksydyna:

   • Jest skuteczna w dezynfekcji skóry i błon śluzowych, ale u niektórych osób może wywoływać reakcje alergiczne, takie jak wysypka czy świąd.

3. Jodopowidon:

   • Środek antyseptyczny o szerokim spektrum działania, stosowany na rany i oparzenia. Może jednak powodować podrażnienia skóry i reakcje alergiczne, zwłaszcza u osób uczulonych na jod.

4. Nadtlenek wodoru:

   • Stosowany do dezynfekcji ran, ale może powodować pieczenie i podrażnienia. Należy unikać długotrwałego stosowania, aby nie uszkodzić zdrowych tkanek.

5. Preparaty srebra:

   • Mają silne działanie antyseptyczne, ale mogą powodować przebarwienia skóry przy długotrwałym stosowaniu. Są bezpieczne w krótkotrwałym użyciu na rany i oparzenia.

6. Rivanol:

   • Skuteczny w zwalczaniu paciorkowców i gronkowców, ale może powodować podrażnienia skóry i reakcje alergiczne.

7. Kamfora:

   • Silnie odkażająca, stosowana na stany ropne i gnilne. Może jednak powodować podrażnienia skóry i reakcje alergiczne, zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu.

8. Nafta kosmetyczna:

   • Działa odkażająco i oczyszczająco, ale może powodować podrażnienia skóry i reakcje alergiczne, szczególnie u osób z wrażliwą skórą.

Ważne jest, aby przed użyciem jakiegokolwiek antyseptyka skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, zwłaszcza jeśli masz skłonność do alergii lub masz uszkodzoną skórę. Zawsze należy przestrzegać zaleceń dotyczących stosowania i unikać kontaktu z oczami oraz błonami śluzowymi.

Żródła:

Apteline.pl: "Środki antyseptyczne i dezynfekujące." Apteline.pl, https://apteline.pl/leki-na-recepte/dermatologia/srodki-antyseptyczne.

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski: "Środki odkażające i antyseptyczne." Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, http://wet.uwm.edu.pl/media/upload/document/pdf/2020/03/23/srodki_odkazajace_i_antyseptyczne.pdf

HelloZdrowie: "Czym jest antyseptyka? Na czym polega?" HelloZdrowie, https://www.hellozdrowie.pl/antyseptyka-co-oznacza-pojecie-historia-i-znaczenie-antyseptyki-w-medycynie/.