Próchnica wtórna jest bardzo częstym problemem, który powstaje zazwyczaj na skutek nieszczelnej plomby i bywa trudny do wykrycia, ze względu na swoje umiejscowienie. Warto wiedzieć rozpoznać jej objawy, sposoby leczenia i zapobiegania.
Czym jest próchnica wtórna?
Próchnica wtórna, zwana inaczej próchnicą pod plombą powstaje na skutek nagromadzenia się płytki nazębnej w miejscach wcześniej leczonych. Występuje w dwóch rodzajach:
- zewnętrznej – powstającej na skutek nagromadzenia się płytki wokół wypełnienia,
- wewnętrznej – występującej wzdłuż ścian ubytku.
Dotyczy zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Może być następstwem niepełnego usunięcia próchnicy pierwotnej, która rozwija się bezpośrednio na powierzchni nieleczonego zęba.
Najczęściej objawia się bólem i może doprowadzić do uszkodzenia, ponownego leczenia, a nawet do ekstrakcji zęba. Dlatego tak ważne jest monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej nawet po przebytym leczeniu i jej prawidłowa higiena zapobiegająca dalszemu rozwojowi próchnicy.
Przyczyny próchnicy wtórnej
Czynników prowadzących do powstania i rozwoju próchnicy wtórnej jest wiele. Tak jak w przypadku „zwykłych” ubytków kluczowe to: dieta bogata w cukry, niewystarczający poziom higieny jamy ustnej i obecność bakterii próchnicotwórczych.
Najczęstszą z nich jest wspomniana powyżej nieszczelna plomba. Materiały stomatologiczne mają swoją żywotność i z czasem zaczynają się rozszczelniać doprowadzając do mikroprzecieku, przez który mogą wnikać bakterie doprowadzając do dalszej demineralizacji zęba.
Kolejnym powodem jej powstania mogą być błędy w wykonaniu wypełnienia. Jeśli podczas leczenia próchnicy pierwotnej dentysta nie usunął wszystkich zainfekowanych tkanek lub źle dopasował materiał do ubytku to istnieje zwiększone ryzyko powstania próchnicy wtórnej.
Brak regularnych wizyt u dentysty może wpływać na ponowy rozwój tej dolegliwości, dlatego należy dbać nawet o miejsca wcześniej leczone.
Niektórych osoby są bardziej narażone na rozwój próchnicy wtórnej. Decydują o tym nie tylko skłonności genetyczne, ale także dieta. Spożywanie dużej ilości cukrów sprzyjają rozwojowi bakterii, które są przyczyną tej dolegliwości.
Objawy próchnicy wtórnej - na co zwrócić uwagę?
Objawy próchnicy wtórnej mogą być początkowo niezauważane. Jednak bardzo istotne jest jej wczesne wykrycie, aby zapobiec poważniejszym problemom takich jak leczenie kanałowe lub usunięcie zęba. Niektóre symptomy można zauważyć samodzielnie.
Jednym z pierwszych objawów rozszczelnienia plomby może być nadwrażliwość na temperaturę (ta może wystąpić również z innych powodów, np. cofania się dziąseł lub erozji szkliwa; nie zawsze oznacza próchnicę wtórną i zawsze wymaga konsultacji ze stomatologiem). Podczas spożywania gorących oraz zimnych dań i napojów pojawia się krótkotrwały, ostry ból. Również dyskomfort w trakcie gryzienia może wskazywać na początkowe uszkodzenie szkliwa.
Ciemniejsze plamki i linie przy wypełnieniu lub czary ząb pod plombą mogą również wskazywać na rozwój próchnicy wtórnej. W miarę jej postępowania symptomy mogą się nasilać, ból będzie bardziej intensywny, a przebarwienia bardziej widoczne. Kiedy bakterie dotrą do miazgi zęba powodując stan zapalny może być konieczne leczenie kanałowe.
Ból zęba a próchnica wtórna
Ból zęba pod plombą jest jednym z głównych objawów próchnicy wtórnej i występuje w różnych rodzajach. Może być on krótkotrwały i pojawiać się przy spożywaniu gorących i zimnych pokarmów, a następnie szybko ustępować. Ból w trakcie gryzienia wskazywać na nieszczelną plombę. Łatwo jest go pomylić z dyskomfortem występującym w przypadku pęknięcia zęba, jednak w tym przypadku występuje on w określonym momencie nacisku.
W miarę postępowania próchnicy przybiera on na sile i występuje samoistnie, bez przyczyny. Najczęściej jest to pulsujący ciągły ból, który nasila się w nocy. W tej sytuacji konieczna jest natychmiastowa wizyta u dentysty, ponieważ mogło dojść do uszkodzenia miazgi zęba.
Ból nie jest jedynym objawem próchnicy wtórnej. Przeważnie poprzedza go wrażliwość zęba na temperaturę, a czasem towarzyszą mu przebarwienia przy wypełnieniu. W przypadku wystąpienia tych objawów zalecana jest konsultacja stomatologiczna, aby ocenić stan zęba i podjąć odpowiednie leczenie, co może zapobiec poważniejszym problemom.
Diagnostyka próchnicy wtórnej
Próchnica wtórna jest ciężka do wykrycia ze względu na swoje położenie, zwłaszcza kiedy jest pod plombą. Dodatkowo mikroszczeliny, które powstają wokół wypełnień są ciężkie do zauważenia, szczególnie kiedy są w przestrzeni międzyzębowej lub bruzdach zębów trzonowych. Jednak dentyści znają metody, aby je zlokalizować.
Pierwszym krokiem w diagnostyce próchnicy wtórnej jest badanie kliniczne. Dentysta sprawdza powierzchnię zębów pod kątem zmiany w strukturze i szczelności wypełnienia za pomocą sondy.
Niekiedy potrzebna jest dalsza diagnostyka. Zazwyczaj w takich przypadkach stosuje się zdjęcia rentgenowskie, które umożliwiają wykrycie próchnicy niewidocznej podczas badania klinicznego. W cięższych przypadkach, kiedy zdjęcie RTG nie jest wystarczające, wykorzystuje się topografię stożkową. Daje ona trójwymiarowy obraz struktury zęba, co umożliwia wskazanie dokładnej lokalizacji próchnicy.
Bardzo istotne w diagnostyce są regularne badania kontrolne, które wykonuje się przynajmniej raz na pół roku. Ta częstotliwość może być jednak zmienna w zależności od indywidualnych zaleceń stomatologa.
Leczenie próchnicy wtórnej
Próchnica wtórna wymaga leczenia, aby zapobiec poważniejszym problemom zdrowotnym. Na początku dentysta usuwa stare wypełnienie, pod którym może rozwijać się próchnica, co pozwala na dokładną ocenę stanu zęba. Następnie bardzo dokładnie oczyszcza ubytek za pomocą wiertła stomatologicznego lub lasera i zakłada nową plombę. W zależności od preferencji pacjenta i umiejscowienia ubytku stosuje się różne materiały, jednak nowoczesne kompozyty światłoutwardzalne oferują wysoką estetykę, trwałość i adhezję do tkanek zęba, co minimalizuje ryzyko nieszczelności i ponownego rozwoju próchnicy.
Kiedy jest bardziej zaawansowana i dotyczy miazgi zęba, co w późniejszym etapie powoduje martwicę, konieczne może być leczenie kanałowe i odbudowanie zęba.
Sprawdź też:
https://www.medme.pl/artykuly/na-czym-polega-lakierowanie-zebow-co-warto-wiedziec,69965.html
Zapobieganie próchnicy wtórnej
Po wyleczeniu próchnicy pierwotnej należy zadbać o zęby, aby zapobiec jej nawrotom i rozwojowi próchnicy wtórnej. Do tego potrzebna jest prawidłowa higiena jemy ustnej. Regularne szczotkowanie, używanie nici dentystycznej i płynu do płukania są bardzo ważne, aby zminimalizować ryzyko ponownego rozwinięcia się tej przypadłości. Pasty z fluorem, czy hydroksyapatytem wapnia wzmacniają szkliwo i chronią przed próchnicą. Podobnie działają płukanki z chlorheksydyną, które zwalczają bakterie i zapobiegają odkładaniu się płytki nazębnej.
Kolejnym ważnym czynnikiem są wizyty kontrolne, które pozwalają na wczesne wykrycie próchnicy wtórnej, a co za tym idzie zapobieganie poważniejszym problemom. Dentysta podczas wizyty może zastosować profesjonalne czyszczenie usuwające kamień i płytkę nazębną będących siedliskiem bakterii. Dodatkowo może polakierować zęby fluorem, który tworzy ochronną warstwę i działa przeciwpróchniczo. Skuteczność w zapobieganiu próchnicy wtórnej (która rozwija się pod wypełnieniami) tego zabiegu jest ograniczona.
Wprowadzenie odpowiedniej diety również pomaga w zapobieganiu jej nawrotów. W szczególności należy ograniczyć spożywanie cukru, który jest pożywką dla bakterii powodujących rozwój próchnicy.
W wykryciu rozwijających się ognisk próchnicy wtórej pomóc może regularne wykonywanie zdjęć pantomograficznych (przeglądowych). Na RTG lekarz dentysta może dostrzec zmiany, które nie są widoczne podczas przeglądu stanu jamy ustnej.
Lekarze rekomendują ponadto wymianę uzupełnień co kilka lat. Założenie nowych w miejsce starych, wykruszających się, pozwala na ocenę stanu zęba. Choć zabieg wiąże się z kosztami, warto przystać na propozycje dentysty i stopniowo wymieniać stare uzupełnienia.
https://www.medme.pl/artykuly/plytka-nazebna-co-to-jest-i-jak-usunac,87921.html
Czytaj również:
https://www.medme.pl/choroby/prochnica,319.html
https://www.medme.pl/artykuly/jak-leczyc-prochnice-co-trzeba-wiedziec-o-prochnicy,70016.html
https://www.medme.pl/artykuly/plomba-tymczasowa-amalgamatowa-kompozytowa-rodzaje,88017.html
Bibliografia:
- Z. Jańczuk, U. Kaczmarek, M. Lipski, Stomatologia zachowawcza z endodoncją, Wydanie IV, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2014
- A. Mielczarek, R. Kowalik, M. Najman, Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych, Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2018
- J. Einwag, W. Geurtsen, D. Heidemann, R. Hickel, W. Ketterl, B. Klaiber, K. G. Kónig, H.-J. Maiwald, A. Motsch, R. Naujoks, Stomatologia zachowawcza I, Urban & Partner, Wrocław 1994
- K. M. Lehmann, E. Hellwig, Propedeutyka stomatologii zachowawczej i protetyki, Urban & Partner, Wrocław 1994
Podziel się artykułem ze znajomymi
