Krokosz barwierski

Krokosz barwierski – barwi, leczy, zapobiega chorobom, wpływa na kondycję włosów. W codziennym użyciu są zarówno olej z krokosza (pozyskiwany z nasion) jak ekstrakt (z kwiatu krokosza barwierskiego). Jakie mają właściwości i zastosowanie? Czy można pogodzić sprzeczne doniesienia, w myśl których krokosz zarówno niszczy mieszki włosowe, jak też poprawia ich kondycję?

Krokosz barwierski (łac: Carthamus tinctorius L) zwany jest też szafranem łąkowym lub szafranem fałszywym. Nie ze względu na wygląd, lecz właściwości i zastosowanie – ekstrakt z krokosza używany jest jako tańszy zamiennik dla szafranu, i jako przyprawa, i jako barwnik. Pod względem innych cech i zastosowań, rośliny te znacznie jednak się różnią. Krokosz barwierski należy do rodziny astrowatych (fizycznie przypomina popularne astry). Wywodzi się z Indii i krajów Bliskiego Wschodu.

W Europie znany już w czasach starożytnej Grecji, powszechnie uprawiany jednak dopiero od XVIII wieku. Jest rośliną jednoroczną, o charakterystycznych, żółtopomarańczowych kwiatach. Obecnie krokosz barwierski znajduje zastosowanie jako naturalny barwnik (używany m.in. do wyrobu kosmetyków, takich jak szminki), a także środek leczniczy i kosmetyczny. W użyciu są dwa produkty:

ekstrakt z krokosza – z kwiatów,
olej z krokosza – z nasion.

Do czego służą, jakie są ich właściwości, czym się między sobą różnią?

Ekstrakt z krokosza barwierskiego

Surowcem zielarskim są kwiaty – z nich właśnie powstaje ekstrakt z krokosza barwierskiego. Za najcenniejszy jego składnik uchodzi kartamina. Jest to związek z grupy flawonoidów o silnych właściwościach barwiących, potocznie zwany czerwienią hiszpańską. W codziennym użyciu, kwiat krokosza barwierskiego najczęściej stosowany jest w postaci naparu. Choć wiedza ta jest słabo ugruntowana i nie koniecznie znajduje potwierdzenie w naukowych dowodach, ekstrakt z krokosza stosuje się:

na pobudzenie wzrostu oraz kondycję włosów;
na poprawę funkcjonowania żeńskiego układu rozrodczego i hormonalnego – w celu łagodzenia napięć i redukcji bólu miesiączkowego (aczkolwiek z drugiej strony są też podejrzenia, że ekstrakt ten może obniżać płodność);
na poprawę krążenia, między innymi zapobiegawczo przeciw skrzepom;
na poprawę funkcjonowania układu nerwowego, pamięć i koncentrację (kwiat krokosza barwierskiego zawiera w swoim składzie m.in. luteolinę).

Właściwości oleju krokoszowego

Olej z krokosza barwieńskiego pozyskuje się natomiast z nasion rośliny. Jest tłoczony na zimno i uchodzi za niezwykle bogate źródło cennych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Właściwości oleju krokoszowego wprost wynikają z zawartości określonych elementów w składzie, wśród których wymienić można:

kwas linolowy, czyli najważniejszy z kwasów omega 6 (zawartość 70-80 procent). Niezbędny do właściwego funkcjonowania organizmu człowieka, pod warunkiem, że występuje w stosunkowo niewielkich ilościach, w korzystnej relacji z kwasem omega 3;
kwas linolenowy, należący do grupy omega 3 (ok. 10-12 proc.). Jedna z najpożyteczniejszych substancji pod kątem zdrowotności człowieka – spowalnia procesy starzenia się, zapobiega chorobom serca oraz nowotworom;
fitosterole – obniżają poziom złego cholesterolu LDH, zapobiegając odkładaniu blaszki miażdżycowej;
luteolina – poprawia pamięć, zwiększa poziom koncentracji, ma silne działanie przeciwnowotworowe;
witamina A – wpływa na rozwój oraz zdrowie kości, skóry i włosów.

Zastosowanie oleju z krokosza

Olej z krokosza znajduje zastosowanie lecznicze i kosmetyczne. Stosowany w celach zdrowotnych:

obniża poziom cholesterolu, zmniejsza tempo rozwoju miażdżycy, redukuje ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru niedokrwiennego mózgu;
działa antyskrzepowo, obniżając ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej;
obniża poziom glukozy we krwi, działa przeciwcukrzycowo;
zwiększa odporność organizmu;
zmniejsza bolesność związaną z miesiączkowaniem;
działa wykrztuśnie – może być używany wspomagająco w leceniu infekcji górnych dróg oddechowych.

Istotne jest też kosmetyczne zastosowanie oleju z krokosza, który:

ma właściwości antyoksydacyjnie, chroni przed wpływem wolnych rodników, spowalnia procesy starzenia się skóry, włosów etc.;
nawilża skórę, nadaje jej prawidłową elastyczność;
redukuje, wygładza zmarszczki;
działa przeciwzapalnie, hamuje procesy chorobowe związane z rozwojem łojotoku czy łuszczycy;
chroni skórę i włosy przed promieniowaniem ultrafioletowym.

Olej z krokosza do depilacji

Wiele uwagi w ostatnim czasie poświęcono kwestii tego, czy może być wykorzystywany olej z krokosza do depilacji. Zwolennicy tego typu naturalnych metod podkreślają, że olej krokoszowy:

niszczy mieszki włosowe,
zmiękcza włosy na ciele,
spowalnia tempo ich odrastania,
zapobiega wrastaniu odrastających włosków w skórę,
łagodzi podrażnienia po mechanicznej depilacji lub goleniu.

O właściwościach tych rozpisywali się już azjatyccy medycy już przed wiekami. Współczesna medycyna nie dostarcza jednak rzetelnych i niepodważalnych dowodów na prawdziwość tezy o depilacyjnych właściwościach olejku krokoszowego. Co więcej, pojawiają się odnośnie krokoszu doniesienia naukowe o przeciwstawnym wydźwięku.

Olej krokoszowy na włosy

Choć zakrawa to na sprzeczność, olejek krokoszowy - ten sam, który polecany jest na depilację, jako niszczący mieszki włosowe - reklamowany jest też, jako specyfik wzmacniający włosy na głowie. Co więcej, olej krokoszowy na włosy działać ma głównie dzięki temu, że wzmacnia mieszki włosowe i zwiększa ich liczbę.

Dodatkowo uważa się, że poprawia mikrokrążenie skóry głowy, zapobiegając w ten sposób wypadaniu włosów oraz przyspieszając porost nowych. Badania na myszach dowiodły, że ekstrakt z krokosza barwierskiego silnie hamuje działanie enzymu 5α-reduktazy, a to wprost przekłada się na zwiększenie liczby mieszków włosowych oraz wygląd włosów. (Naphatsorn Kumar i inni: 5-reductase inhibition and hair growth promotion of some Thai plants traditionally used for hair treatment). Podobnych badań na ludziach – brak.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

Źródła:

Naphatsorn Kumar, Wandee Rungseevijitprapa, Nual-Anong Narkkhongc, Maitree Suttajit, Chaiyavat Chaiyasut, 5-reductase inhibition and hair growth promotion of some Thai plants traditionally used for hair treatment, Journal of Ethnopharmacology 139 (2012)
Anna Penkała, Olej z krokosza w depilacji, Łódź 2009