Syndrom dziecka potrząsanego jest główną przyczyną śmierci wśród wszystkich notowanych przypadków zgonów niemowląt doświadczających przemocy fizycznej. Na czym polega i jakie są objawy syndromu dziecka potrząsanego? Do jakich powikłań może on doprowadzić?
Na czym polega syndrom dziecka potrząsanego?
Syndrom dziecka potrząsanego (ang. shaken baby syndrome, w skrócie SBS) to zestaw objawów występujących u maluchów doznających określonych form przemocy fizycznej ze strony osób dorosłych, najczęściej rodziców lub opiekunów. Chodzi w tym konkretnym przypadku o potrząsanie dzieckiem, które prowadzić może do nieodwracalnych uszkodzeń w obrębie mózgu, oczu oraz odcinka szyjnego kręgosłupa.
SBS najczęściej odnotowywany jest w przypadku dzieci w wieku niemowlęcym oraz żłobkowym, a to ze względu na niedojrzałość i kruchość układu kostnego i stawowego oraz dużą dysproporcję w zakresie siły i masy ciała między dorosłym, a dzieckiem. Syndrom dziecka potrząsanego najczęściej notuje się w rodzinach o obniżonym statusie społecznym, materialnym i kulturowym.
Jakich uszkodzeń może doznać dziecko potrząsane?
Większość form przemocy fizycznej pozostawia czytelne ślady na ciele dziecka. Inaczej jest z potrząsaniem. W tym przypadku obrażenia mają charakter głównie wewnętrzny, w związku z czym zarówno dorosły, jak i postronni obserwatorzy mogą w ogóle nie być świadomi zagrożenia. Tymczasem skutki potrząsania dzieckiem niejednokrotnie są znacznie poważniejsze, aniżeli w przypadku pobicia – z trwałym kalectwem, a nawet śmiercią malucha włącznie.
Najczęściej syndrom dziecka potrząsanego wiąże się z ciężkim uszkodzeniem mózgu, które skutkuje jego obrzękiem, albo tzw. krwawieniem podtwardówkowym. Możliwy jest też krwotok w siatkówce oka. Inne potencjalne uszkodzenia, do których może doprowadzić potrząsanie dzieckiem, to między innymi złamania i inne uszkodzenia kręgosłupa, kończyn oraz żeber, pęknięcia czaszki.
Objawy syndromu dziecka potrząsanego
Z zewnątrz objawy syndromu dziecka potrząsanego są niecharakterystyczne, rzadko wprost kojarzące się z przemocą, a w dodatku często unaoczniające się z opóźnieniem.
Do najpoważniejszych symptomów należą między innymi:
- śpiączka,
- znieruchomienie ciała,
- drgawki,
- zasinienie ciała,
- zaburzenia oddychania i krążenia,
- zaburzenia świadomości,
- hipotermia.
Dziecko potrząsane, które doznało urazu wewnętrznego, może też być apatyczne, zaspane, cierpieć na nudności, wymiotować. Zaburzone zostają także funkcje układu trawiennego, czego efektem jest wyraźnie zmniejszony apetyt. Powyższe objawy są jednak na tyle niespecyficzne, że zdiagnozowanie syndromu dziecka potrząsanego bywa trudne nawet dla doświadczonych lekarzy. Dodatkowy problem polega na tym, że poszkodowane maluchy niekiedy w ogóle nie trafiają pod fachową opiekę. Tym bardziej, że sprawcami zazwyczaj są osoby sprawujące opiekę na dzieckiem, całość więc dramatu zamyka się w czterech ścianach własnego domu.
Jak powstają urazy w syndromie dziecka potrząsanego?
Oprócz przypadków jawnie patologicznych, związanych ze skłonnością do przemocy, do potrząsania małymi dziećmi najczęściej dochodzi w wyniku utraty kontroli nad własnymi nerwami przez opiekunów. Najczęstszy powód to płacz dziecka, którego rodzice nie są w stanie uspokoić. Wiedzieć należy, że to co wielu dorosłym wydaje się „niewinnym” wstrząśnięciem, dla niemowlęcia jest potężnym wstrząsem.
Słabość kręgosłupa oraz otaczających go mięśni, nieproporcjonalnie duży rozmiar i waga głowy, swoista miękkość niemowlęcego mózgu, oraz naturalne wyrwy w chroniącej go czaszce (tzw. ciemiączka, które zasklepiają się nawet do 18 miesiąca życia), sprawiają, że mózg dziecka jest wyjątkowo podatny na uszkodzenia. Rodzice bądź inne osoby, które dopuściły się tego typu przemocy wobec dziecka, powinny niezwłocznie udać się z maluchem do lekarza, nawet jeśli nie obserwują żadnych objawów. I nawet, jeśli miałoby się to skończyć konsekwencjami prawnymi. Pamiętać należy, że w przypadku urazów wchodzących w skład syndromu dziecka potrząsanego, czas reakcji bywa czynnikiem ratującym życie.
Rokowania w syndromie dziecka potrząsanego
Syndrom dziecka potrząsanego zazwyczaj łączy się z obrażeniami o nieodwracalnych skutkach, także tych najcięższego kalibru. Szacuje się, że umiera nawet do 25 procent maluchów dotkniętych SBS. W ten sposób syndrom ten staje się główną przyczyną śmierci wśród wszystkich przypadków zgonów maltretowanych dzieci. Inne możliwe konsekwencje SBS to między innymi:
- trwałe kalectwo w wyniku urazu kręgosłupa,
- upośledzenie rozwoju intelektualnego wskutek nieodwracalnych zmian w mózgu,
- upośledzenie wzroku związane z wylewem krwi do siatkówki.
Leczenie syndromu dziecka potrząsanego ma charakter przyczynowo-objawowy i jest zależne od charakteru i rozległości obrażeń. Bardzo często w takich sytuacjach niezbędne są poważne zabiegi chirurgiczne.
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- Jak przebiega rozwój niemowlaka? Jak go wspomagać?
- Co warto wiedzieć o szczepieniach noworodka? Poradnik
- Co powoduje kaszel u niemowlaka? Jak go leczyć? Porady
- O czym warto pamiętać podczas kąpieli noworodka?
Źródła:
- Wiesław Mikołajczyk, Zespół dziecka potrząsanego, Nowa Pediatria 1/2000, wyd. Borgis
Podziel się artykułem ze znajomymi
