Ból ucha

Ból ucha w większości przypadków spowodowany jest rozwijającym się w kanale słuchowym stanem zapalnym. Najczęściej występuje ból ucha u dzieci, co ma związek z niedojrzałością anatomiczną, która skutkuje podatnością na tego typu infekcje.

Ból ucha najczęściej związany jest ze stanem zapalnym narządu słuchu, aczkolwiek medycyna wyróżnia też sytuacje, w których występuje bolesność rzutowana z innych narządów. Możliwe przyczyny bólu ucha to między innymi:

ostre zapalenie ucha środkowego,
wysiękowe zapalenie ucha środkowego,
zaleganie woskowiny lub przedmiotów obcych w kanale słuchowym,
urazy narządu słuchu,
zapalenie ochrzęstnej,
przewianie, wychłodzenie uszu,
zapalenie zatok,
zapalenie gardła,
zapalenie, ropień migdałków,
ospa wietrzna, świnka,
neuralgia nerwu trójdzielnego,
choroby nowotworowe (ucha, mózgu).

Ból ucha u dziecka

Ból ucha u dziecka jest zjawiskiem niemal powszechnym. W większości przypadków dolegliwość stanowi jeden z objawów ostrego zapalenia ucha środkowego – choroby o podłożu bakteryjnym, na którą masowo zapadają zwłaszcza maluchy w wieku od 6 miesięcy do 2 lat. Jest to wynik niedojrzałości anatomicznej – u tak małych dzieci istnieje jeszcze bezpośrednie połączenie między przewodem słuchowym a jamą nosową.

W efekcie do uszu dostają się duże ilości niepożądanej wydzieliny z nosa. Dlatego też największa zapadalność na ostre zapalenie ucha notowana jest w sezonie jesienno-zimowym – choroba ta jest typowym powikłaniem po grypie i przeziębieniu. Ból ucha u dziecka zazwyczaj jest bardzo silny, a towarzyszą mu dolegliwości takie, jak szumy uszne, czy poczucie zapchania kanału słuchowego. Oczywiście, w sposób świadomy symptomy te odczuwają jedynie dzieci starsze, młodsze natomiast (do 2-3 roku życia) cierpią na bliżej niesprecyzowany dyskomfort, w dodatku niemożliwy do zwerbalizowania. Pamiętajmy, że niemowlę nie powie nam o bólu ucha.

Będzie jednak wysyłać charakterystyczne sygnały – drapanie się, pociąganie, szarpanie ucha, niepokój. Dodatkowo pojawić się może w takiej sytuacji bardzo wysoka gorączka, apatia, zaburzenia apetytu a nawet drgawki.

Ból ucha w ciąży

Stosunkowo często występuje też infekcyjny ból ucha w ciąży. Zagrożenie wystąpieniem zapalenia ucha rośnie w związku z ogólnym obniżeniem odporności organizmu, a także niemożnością stosowania wielu leków, czego konsekwencją bywają niedoleczone infekcje bakteryjne i wirusowe.

Pamiętajmy, że oprócz ostrego zapalenia ucha środkowego, możliwe jest też wystąpienie innej odmiany tej samej choroby – zapalenia wysiękowego. W tym przypadku ból ucha jest mniej dojmujący, nie występuje wysoka gorączka ani inne objawy grypopodobne. Infekcja trwa jednak znacznie dłużej i – jak sama nazwa wskazuje – towarzyszy jest wysięk płynu w jamie bębenkowej. Powoduje to czasowy niedosłuch. O ile zapalenie ostre powodowane jest przez dwie bakterie (Streptococcus pneumoniae oraz Haemophilus influenzae), o tyle patogeneza zapalenie wysiękowego jest znacznie bardziej złożona. Może ono być powikłaniem po ostrej odmianie choroby, ale też po zapaleniu zatok, a nawet refluksie żołądkowo-przełykowym.

Ból ucha przy przełykaniu

Pojawiający się niekiedy ból ucha przy przełykaniu najczęściej jest objawem rzutowanym. Bardzo często tego typu symptom pojawia się w przypadku anginy, czyli ostrego zapalenia błon śluzowych gardła i migdałków. Ból ucha przy przełykaniu często związany jest też z łagodniejszymi infekcjami gardła i zatok. Inna ewentualność, to rzutowana bolesność związana z chorobami zębów i przyzębia (próchnica, paradontoza), wyżynaniem się nowych zębów (zwłaszcza ósemek), czy ekstrakcją któregoś z zębów (przede wszystkim trzonowych).

Rzutowany ból ucha pojawia się też w przypadku neuralgii trójdzielnej, która polega na porażeniu nerwu przebiegającego od żuchwy do skroni. Najcięższym przypadkiem są nowotwory ulokowane w obrębie twarzoczaszki, które mogą się manifestować na wiele niespecyficznych sposobów, także i poprzez ból ucha.

Co na ból ucha?

Co na ból ucha? Jeśli chodzi o typowe infekcje bakteryjne o charakterze zapalnym, leczenie ma charakter objawowo-przyczynowy. W użyciu są:

leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. U małych dzieci podaje się wyłącznie paracetamol oraz ibuprofen, kobiety w ciąży przyjmują tylko paracetamol, pozostałe natomiast osoby skorzystać mogą z szerszej palety niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
leki rozrzedzające wydzielinę uszną, zwłaszcza w przypadku zapalenia wysiękowego;
antybiotyki, na przykład amoksycylina albo klindamycyna;
zabiegi tympanocenezy (nacięcie błony bębenkowej) albo paracentezy (nakłucia błony).

W przypadku innych przyczyn, środki dobiera się adekwatnie do przyczyn, z oczywistych względów inne w przypadku anginy (penicylina, cefadroksyl, erytromycyna), a inne w sytuacji wystąpienia na przykład neuralgii (neurologiczne leki przeciwpadaczkowe, takie jak karbamazepina oraz bardzo silne leki przeciwbólowe). Jeżeli powodem bólu ucha jest przerośnięty migdałek, koniczny może być chirurgiczny zabieg jego usunięcia.

Domowe sposoby na ból ucha

Domowe sposoby na ból ucha mają wprawdzie wielowiekową tradycję, w związku jednak z powagą schorzenia oraz groźbą konsekwencji, takich jak trwały niedosłuch, stosować je należy wyłącznie pomocniczo względem profesjonalnych metod leczenia, a także – po konsultacji lekarskiej. W palcie domowych sposobów na ból ucha mieszczą się między innymi:

umieszczanie w kanale słuchowym czosnku lub cebuli, uważanych za naturalne antybiotyki o działaniu przeciwbakteryjnym;
ciepłe okłady na ucho;
smarowanie wnętrza ucha dziecięcą oliwką lub oliwą z oliwek.

Pamiętajmy – narząd słuchu jest niezwykle wrażliwy, a konsekwencje nieostrożnych posunięć mogą być dalekosiężne. Niewłaściwie dobrane lub zaaplikowane środki grożą trwałym uszkodzeniem słuchu. Bez wizyty u laryngologa nie jesteśmy też w stanie stwierdzić, jakie podłoże ma ból ucha.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

Źródła:

Elżbieta Niemczyk, Małgorzata Dębska, Lidia Zawadzka-Głos, Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci hospitalizowanych w roku 2014 w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Nowa Pediatria 2015 19(3), wyd. Borgis
Marcin Dziekiewicz, Andrzej Radzikowski, Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016, 12 (2)
Ewelina Gowin, Wanda Horst-Sikorska, Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe? Farmacja współczesna 2012; 5