Glukagon to hormon, będący głównym antagonistą insuliny. Jego stężenie w organizmie zależy od glukozy i insuliny. Jeśli glukoza jest na wysokim poziomie, organizm produkuje insulinę. W przypadku niskiej glikemii, uwalnia glukagon. U zdrowej osoby oba hormony regulują glikemię. Diabetycy muszą natomiast podawać sobie insulinę, a niekiedy także glukagon.
Co to jest glukagon?
Glukagon i insulina to dwa główne hormony, które regulują poziom glukozy we krwi. Oba są wydzielane przez komórki endokrynne trzustki. Stężenie glukagonu w organizmie jest najwyższe na czczo. Po zjedzeniu posiłku maleje, gdyż wzrasta poziom glukozy, a organizm zaczyna uwalniać insulinę, co jest równoznacznie z zahamowaniem wydzielania glukagonu.
Kiedy poziom glukozy spada, organizm zaczyna produkować glukagon. Jeśli zafundujemy sobie głodówkę, glukagon będzie stymulował wątrobę do produkcji glukozy.
Glukagon a cukrzyca
U zdrowej osoby glukagon i insulina antagonizują się wzajemnie, co prowadzi do utrzymywania właściwego poziomu glikemii. W przebiegu cukrzycy natomiast zaburzone jest wydzielanie lub działanie insuliny, co prowadzi do hiperglikemii.
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, która rozwija się na skutek spadku wydzielania insuliny (cukrzyca typu 1) lub na skutek braku reakcji tkanek na działanie insuliny (cukrzyca typu 2). Chorzy muszą stale kontrolować poziom cukru we krwi i podawać sobie insulinę. W czasie insulinoterapii może dojść do hipoglikemii, czyli za niskiego poziomu cukru we krwi. Niedocukrzenie jest nieodłącznym elementem insulinoterapii. Pacjentowi w stanie ostrej hipoglikemii należy podać glukagonu, czyli hormon, który podnosi glikemię.
Glukagon – hormon, który leczy cukrzycę?
Organizm zdrowej osoby nie dopuszcza do hipoglikemii. Jeśli poziom cukru we krwi spada do 80 mg/dl, organizm przestaje uwalniać insulinę. Wówczas wzrasta produkcja glukozy, a tkanki zmniejszają jej zużycie. Spadek glukozy do poziomu poniżej 65 mg/dl powoduje uwalnianie glukagonu, który podwyższa glikemię.
Inaczej jest u osób chorujących na cukrzycę. W czasie insulinoterapii są nieustannie narażeni na wystąpienie niedocukrzenia. Diabetykowi w stanie ciężkiej hipoglikemii należy podać domięśniowo lub podskórnie glukagon oraz dożylnie glukozę. W przypadku lekkiego niedocukrzenia wystarczy podaż żelu glukozowego, tabletek z glukozą lub słodzonego napoju.
Działanie glukagonu w hipoglikemii
Hipoglikemia jest częstym powikłaniem cukrzycy. Z badań wynika, że ponad 50 procent pacjentów z cukrzycą obawia się niedocukrzenia. Do hipoglikemii może dojść na skutek samowolnego dostrzyknięcia insuliny, z powodu źle wyliczonej dawki insuliny lub niewłaściwego pomiaru glukozy, a także przez uszkodzoną pompę insulinową lub pena.
Wśród czynników ryzyka wymienia się także:
- zbyt długie przerwy pomiędzy podaniem insuliny a posiłkiem,
- nadmierny wysiłek,
- za gorącą kąpiel.
Lekką hipoglikemię można rozpoznać po drżeniu rąk, niepokoju, kołataniu serca, problemach z koncentracją, silnym uczuciu głodu, bladej skórze oraz zimnych potach. Ciężka może doprowadzić do zaburzeń równowagi, problemów ze wzrokiem, mową oraz pamięcią, a nawet do śpiączki. W przypadku ciężkiego niedocukrzenia konieczne jest podanie choremu zastrzyku z glukagonu, który podniesie glikemię i zniesie wymienione objawy.
Insulina i glukagon – skąd się biorą?
Insulina jest hormonem polipeptydowym, produkowanym i wydzielanym przez komórki β wysp trzustki. Głównym czynnikiem pobudzającym wydzielanie insuliny jest hiperglikemia, a hamującym – hipoglikemia. W czasie hiperglikemii insulina stymuluje wchłanianie glukozy do komórek.
W czasie głodu - kiedy spada poziom glukozy lub wysiłku fizycznego - kiedy wzrasta zapotrzebowanie na glukozę, insulina nie jest wydzielana. Do zahamowania dochodzi przy glikemii wynoszącej 80-85 mg/dl. Za wydzielanie insuliny odpowiadają inne hormony – hormon wzrostu, kortyzol, estrogeny, gastryna, sekretyna oraz glukagon. Natomiast leptyna oraz somatostatyna hamują wydzielanie insuliny.
Glukagon z kolei produkują komórki α wysp trzustki. Spadek stężenia glukozy w surowicy krwi do poziomu 65-70 mg/dl, wyzwala produkcję glukagonu, a także innych hormonów:
- adrenaliny,
- hormonu wzrostu,
- kortyzolu.
Uwalnianie glukagonu prowadzi do zwiększenia glikemii. Za uwalnianie glukagonu opowiadają: kortyzol, gastryna i cholecystokinina, a insulina i sekretyna hamują jego wydzielanie.
Autor: Joanna Woźniak
Czytaj też:
- Co to jest insulinooporność? Przyczyny, objawy, leczenie
- Cukier w moczu - co oznacza? Jakie są normy? Leczenie
- Badania na cukrzycę - jakie warto wykonać?
- Jakie są nietypowe objawy cukrzycy? Co warto wiedzieć?
Bibliografia:
- Marcin Nylec, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz, Rola glukagonu w patogenezie cukrzycy typu 2, Via Medica ISSN 1734–3321.
- Lidia Kania, Hipoglikemia w cukrzycy typu 1, Postępy Nauk Medycznych 2017; XXX(02): 95-98.
Podziel się artykułem ze znajomymi
