Rumień zakaźny – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka

Rumień zakaźny znany jest również jako „piąta choroba” (ang. fifth disease), ponieważ to jedno z sześciu schorzeń dziecięcych, którym towarzyszy wysypka. Mimo że na tę infekcję najczęściej zapadają przedszkolaki i dzieci wczesnoszkolne, największe zagrożenie stanowi dla kobiet w ciąży. Dowiedz się, czym charakteryzuje się rumień zakaźny – ile trwa, jak się objawia i jak go leczyć.

Co to jest rumień zakaźny?

Rumień zakaźny to wczesnodziecięca choroba wirusowa. Wymienia się ją obok odry, płonicy, różyczki, choroby Dukesa i rumienia nagłego, w których przebiegu również obserwuje się wysypkę. Najczęściej zakażenie ma charakter łagodny, a nawet bezobjawowy, przechodzi samoistnie i nie wymaga rekonwalescencji. Jeśli jednak ktoś, u kogo stwierdzono rumień albo ryzyko nosicielstwa, zetknął się z kobietą w ciąży, bezwzględnie powinien poinformować o tym fakcie.

Rumień zakaźny a szkarlatyna i inne choroby

Rumień zakaźny często jest różnicowany ze szkarlatyną, ponieważ wysypka to jeden z głównych objawów obydwu chorób. Leczy się je jednak zupełnie inaczej. Rumień ma podłoże wirusowe i przebiega zazwyczaj bez gorączki. Szkarlatyna jako choroba bakteryjna z wysoką gorączką wymaga antybiotykoterapii i podania leków przeciwgorączkowych. Przy wysypce towarzyszącej tym dolegliwościom rzadko pojawia się swędzenie skóry.

Inne choroby, z którymi można pomylić rumień zakaźny, to:

• Rumień nagły („szósta choroba” albo „trzydniówka”) – w tym przypadku występuje nagła, utrzymująca się 3-5 dni wysoka gorączka,
• Różyczka – oprócz wysypki pojawia się tkliwy obrzęk węzłów chłonnych podpotylicznych, zausznych i szyjnych tylnych,
• Alergia,
• Odczyn zapalny po ukąszeniu kleszcza.

Rumień zakaźny – przyczyny

Jak już wspomniano, przyczyną rumienia zakaźnego jest wirus – konkretnie parwowirus B19V. Należy do grupy DNA-wirusów, czyli takich, których dane genetyczne przenosi kwas deoksyrybonukleinowy. Nie da się go zniszczyć detergentami, wysoką temperaturą ani innymi czynnikami chemicznymi lub fizycznymi. Wirus przenosi się drogą kropelkową, rzadziej przez zainfekowane preparaty krwi i osocza. Może też przeniknąć przez łożysko do krwi płodu.

Rumień zakaźny – objawy

Jak wygląda rumień zakaźny? Najbardziej charakterystycznym objawem, zwłaszcza u dzieci, jest czerwonofioletowa wysypka w kształcie skrzydeł motyla na twarzy (oprócz nosa ani brody), która następnie schodzi niżej. Układa się w kształt girland, plam lub obrączek i raczej nie obejmuje tułowia, wewnętrznych części dłoni i stóp oraz błon śluzowych. Zdarza się jednak, że żywoczerwony rumień okrywa całe ciało albo że ma charakter odropodobny, plamisto-grudkowy lub krwotoczny.

Wysypka pojawia się jednak dopiero w drugim etapie choroby, a u dorosłych zazwyczaj nie występuje. Pierwszy etap to typowe objawy grypopodobne:

• Stan podgorączkowy (rzadko),
• Ból gardła,
• Katar,
• Nudności,
• Bóle mięśniowe.

Jakie badania wykonuje się w przypadku podejrzenia rumienia zakaźnego?

• Lekarz może zlecić badania krwi na obecność przeciwciał przeciw wirusowi (anty-B19V klasy IgM i IgG), żeby jednoznacznie potwierdzić przyczynę infekcji. Zazwyczaj jednak do postawienia diagnozy w zupełności wystarczają objawy kliniczne.
• Inne badania krwi, np. morfologia, OB albo CRP, bywają przydatne przy wykluczaniu powikłań, ale nie w samym procesie diagnostycznym.
• Z kolei u kobiet w ciąży często wykonuje się USG (kontrolnie co 1-2 tygodnie przez 3 miesiące od momentu zakażenia).

Rumień zakaźny – przebieg choroby

Stosunkowo łatwo jest złapać od kogoś rumień zakaźny. Kiedy zaraża dotknięta nim osoba? Między 5. a 10. dniem od zakażenia, zanim pojawi się u niej najbardziej charakterystyczny symptom, który pozwala jednoznacznie zidentyfikować rumień zakaźny – wysypka. Bardzo często choroba ma charakter bezobjawowy.

• Spora zakaźność wirusa wywołuje czasami małe epidemie – zaraża się ok. 50% domowników i 30% osób w najbliższym otoczeniu (np. przedszkolu, szkole, szpitalu). Ocenia się, że każdy przynajmniej raz w życiu zetknął się z rumieniem zakaźnym (świadczy o tym obecność specyficznych przeciwciał).
• Ile trwa choroba? Okres wylęgania wirusa to 4-14 dni (w tym czasie nie występują objawy). Z kolei wysypka utrzymuje się od 6 dni do 3 tygodni oraz może na przemian znikać i nawracać.
• Czy rumień zakaźny swędzi albo boli? Zdarza się, że tak, ale rzadko. W takich przypadkach przydają się emolienty dla dorosłych i dzieci oraz łagodzące kremy i balsamy do ciała.

Rumień zakaźny u dzieci

Najwięcej zakażeń stwierdza się właśnie u dzieci w wieku 2-12 lat. Rumień zakaźny u najmłodszych nie wywołuje specjalnych komplikacji. Do momentu całkowitego ustąpienia objawów zaleca się izolację (czasami), zwłaszcza jeśli w domu mieszkają niemowlęta, chociaż dzieci z wysypką praktycznie nie zarażają. Maluchy dużo gorzej znoszą jednak infekcję ze względu na słabo rozwinięty układ immunologiczny.

Rumień zakaźny u dorosłych

U dorosłych rzadko pojawia się charakterystyczna wysypka. Większość zakażonych przechodzi chorobę bezobjawowo albo z zapaleniem stawów dłoni, nadgarstków i kolan, którym towarzyszy silny ból (tzw. artralgia). Stan zapalny utrzymuje się do 3 tygodni i nie pozostawia trwałych śladów w organizmie. Rumień powoduje też komplikacje u osób z chorobami krwi – anemią sierpowatokrwinkową, poważną niedokrwistością czy sferocytozą. Czasami tacy pacjenci wymagają hospitalizacji.

Rumień zakaźny w ciąży

Rumień zakaźny jest bardzo niebezpieczny dla kobiet w ciąży, zwłaszcza na etapie intensywnych procesów krwiotwórczych u płodu. Nawet jeżeli choroba przebiega u matki bezobjawowo, może dojść do niedokrwistości wewnątrzmacicznej i poronienia, a u dziecka – uogólnionego obrzęku, zahamowania produkcji erytrocytów, zapalenia mięśnia sercowego, niewydolności krążenia i zaburzeń funkcjonalnych wątroby.

Rumień zakaźny – leczenie

Jak leczyć rumień zakaźny? Zalecenia zależą od stopnia nasilenia symptomów (np. leki przeciwgorączkowe, łagodzące produkty na skórę skłonną do podrażnień, preparaty na katar i ból gardła), choć najczęściej nie ma potrzeby stosowania leczenia objawowego. Po ustąpieniu wysypki należy unikać czynników, które przyczyniają się do jej nawrotu:

• Silnego stresu,
• Przegrzania,
• Gorących kąpieli,
• Zbyt mocnego tarcia skóry,
• Nasłonecznienia.

Dorosłym z objawami ze strony stawów podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. U zakażonego płodu czasami wykonuje się transfuzję wymienną w celu ograniczenia skutków infekcji.

Rumień zakaźny – powikłania

• Rumień zakaźny u osób bez zaburzeń hematologicznych i z silnym układem odpornościowym nie wywołuje powikłań, nawet w postaci blizn czy śladów na skórze ani łuszczenia się naskórka.
• U starszych dzieci i dorosłych może pojawić się ból i zapalenie drobnych stawów w kończynach (głównie dłonie, nadgarstki i kolana) oraz przejściowe obniżenie poziomu hemoglobiny.
• U pacjentów z niedokrwistością hemolityczną występuje czasami tzw. przełom aplastyczny (zahamowanie produkcji czerwonych krwinek). Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy doszło do znacznej utraty krwi. Stan ten objawia się silnym osłabieniem, wzmożoną sennością i bladością skóry, a w badaniach krwi – głęboką niedokrwistością i retikulopenią. Aplazja układu czerwonokrwinkowego szpiku mija zwykle po 7-10 dniach.

Czy rumień zakaźny powraca?

Po przechorowaniu rumienia zakaźnego w krwiobiegu zostają wytworzone przeciwciała, dlatego bardzo rzadko dochodzi do kolejnych zakażeń. Nabyta odporność jest trwała. Konieczność podania gotowych przeciwciał zachodzi czasami u osób z obniżoną odpornością, których organizm nie może ich samodzielnie wyprodukować.

Rumień zakaźny u dzieci i dorosłych – podsumowanie

Rumień zakaźny to dość powszechna choroba wirusowa, którą przejdzie objawowo lub bezobjawowo zdecydowana większość społeczeństwa. Na szczęście zazwyczaj ma łagodny przebieg i nie powoduje komplikacji. Szczególną ostrożność w przypadku styczności z wirusem powinny zachować kobiety w ciąży, a także osoby z obniżoną odpornością i chorobami krwi zaburzającymi produkcję erytrocytów.

Źródła:

1. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/72252,rumien-zakazny-tzw-piata-choroba-ang-fifth-disease. [dostęp 3.07.2024].
2. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/87033,zarazliwosc-rumienia-zakaznego. [dostęp 3.07.2024].
3. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/157636,choroby-wywolane-przez-parwowirus-b19-u-doroslych. [dostęp 3.07.2024].