Zapalenie piersi najczęściej dotyka młode mamy w czasie laktacji i karmienia, dlatego to przede wszystkim na nich skupimy się w tym artykule. Jak się objawia zapalenie gruczołu piersiowego? Jak go leczyć? I czy można mu zapobiec? Zapraszamy do lektury.
Co to jest zapalenie piersi (zapalenie gruczołu piersiowego)?
Zapalenie piersi w czasie karmienia to stan zapalny spowodowany przenikaniem mleka poza przewody mleczne. Obecność cząstek pokarmu w tkankach piersi (czyli w gruncie rzeczy obcych komórek) wywołuje odpowiedź układu immunologicznego i reakcję zapalną. Jeśli do tego brodawki sutkowe są uszkodzone (np. znajdują się na nich rany), może dojść do infekcji bakteryjnej i cięższego przebiegu choroby. W pozostałych przypadkach (bez laktacji) stan zapalny rozwija się bezpośrednio w tkankach gruczołu piersiowego, np. w wyniku uszkodzenia skóry lub brodawek, zakażeń, zmian w przewodach mlecznych, zaburzeń hormonalnych czy procesów autoimmunologicznych.
Zapalenie piersi przy karmieniu i inne rodzaje stanów zapalnych piersi
Najczęściej stan zapalny piersi pojawia się w którymś momencie laktacji, zazwyczaj w ciągu 2-6 tygodni po porodzie i w miesiącach zimowych. Jednak choroba ta dotyka ludzi obojga płci i w każdym wieku. Jeśli chodzi o zapalenie piersi bez karmienia, można wyróżnić:
● Przewlekłe zapalenie gruczołu piersiowego. Rozwija się powoli i utrzymuje dłuższy czas. Stan zapalny wywołuje m.in. ektazja przewodów mlecznych (częstsza u kobiet w wieku powyżej 40 lat, dlatego to jeden z rodzajów zapalenia piersi po menopauzie), palenie tytoniu, choroba autoimmunologiczna (np. ziarniniakowate zapalenie piersi), osiedlenie się patogenów (bakterii) w przewodach mlecznych,
● Zapalenie sutka. Choć terminy te bywają używane jako synonimy, to dwie jednostki chorobowe. Jeśli chodzi o zapalenie sutka, objawy, przyczyny i leczenie są inne niż przy zapaleniu piersi. Stan zapalny ogranicza się do brodawek sutkowych. Nie obejmuje całego gruczołu piersiowego i jego struktury. Nie pojawiają się też objawy ogólne,
● Zapalenie sutka u niemowlaka i dziecka. Zapalenie piersi może wystąpić u dzieci w każdym wieku, choć najczęściej u noworodków w 2.-3. tygodniu życia. Przyczyna tkwi w hormonach matki przekazanych przez łożysko, które stymulują gruczoły piersiowe u malucha. Zwykle mija i nie wymaga leczenia, choć zdarzają się też zapalenia z infekcją bakteryjną,
● Zapalenie gruczołu piersiowego i zapalenie sutka u mężczyzn. To rzadki rodzaj zapalenia piersi, ale czasem występuje. Najczęściej jest to spowodowane ginekomastią, nadkażeniami bakteryjnymi, np. po urazie, operacji czy przebiciu brodawki, zaburzeniami hormonalnymi w przebiegu różnych chorób (nadmiar estrogenów w chorobach wątroby, nowotworach).
Zapalenie gruczołu piersiowego: przyczyny
Przyczyny zapalenia piersi, które nie mają związku z karmieniem, omówiono wcześniej. A skąd się bierze zapalenie piersi u młodych mam w czasie laktacji? U podłoża leżą dwa mechanizmy:
● Uszkodzenie laktocytów (komórek nabłonka wydzielniczego przewodów mlecznych), najczęściej z powodu zalegania mleka w przewodach mlecznych, rzadziej uderzenia, urazu lub zbyt intensywnego masażu piersi. Do pęknięcia nabłonka dochodzi przy nieprawidłowej technice ssania u dziecka, nieefektywnym opróżnianiu piersi, zbyt rzadkich karmieniach, nagłym odstawieniu malucha, hiperlaktacji spowodowanej nadmiernym odciąganiem pokarmu, zmian strukturalnych utrudniających przepływ,
● Infekcji z powodu zaburzenia naturalnej mikroflory przewodów mlecznych. Predysponują do tego niegojące się rany brodawek, nosicielstwo gronkowca w nosogardzieli niemowlęcia, zakażenie skóry u matki w innym miejscu, obniżona odporność, stres, przemęczenie, niedożywienie.
Zapalenie piersi: objawy
Objawy zapalenia piersi to:
● Powiększona i boląca pierś. Silny, samoistny ból całej piersi lub jej fragmentu, zaczerwienienie, spoistość i zgrubienie obejmujące więcej niż jeden płat gruczołu, które nie znika po karmieniu.
● Objawy ogólne. Często gorączka (powyżej 38,5°C), ból głowy i mięśni, dreszcze, zmęczenie, senność, nudności, wymioty.
● Niechęć dziecka do ssania. Niemowlę może ssać krócej i mniej chętnie, co wynika m.in. z osłabienia odruchu oksytocynowego i gorszego wypływu pokarmu, a także zmiany smaku mleka.
Przy zapaleniu sutka brodawka może być zaczerwieniona, popękana i podrażniona. Czasami pojawiają się też nadżerki oraz wyciek z brodawki.
Jak rozpoznać zapalenie piersi?
Do rozpoznania zapalenia piersi, zwłaszcza u kobiety karmiącej, najczęściej wystarcza wywiad lekarski i badanie fizykalne – objawy kliniczne ostrych przypadków są raczej charakterystyczne. Na konsultację (np. doradcy laktacyjnego) mama powinna wybrać się z niemowlęciem, żeby specjalista ocenił sposób przystawiania do piersi i karmienia. Pomocne okazują się też badania obrazowe, np. USG piersi, które pomagają wykryć ropnie (mammografia nie jest pierwszym wyborem w ostrych zapaleniach u młodych mam, ale wykonuje się ją m.in. u kobiet po menopauzie i w stanach przewlekłych). Przy zapaleniach niepoddających się leczeniu specjalista może zlecić posiew pokarmu.
Zapalenie piersi różnicuje się z:
● Zastojem miejscowym lub uogólnionym,
● Nawałem pokarmu (przepełnieniem),
● Chorobami skóry,
● Ropniem piersi,
● Rakiem zapalnym.
Zapalenie piersi: leczenie
W leczeniu dolegliwości bardzo ważne jest kontynuowanie karmienia (również chorą piersią) z zachowaniem prawidłowej techniki. Jeśli dziecko ssie niewystarczająco, należy opróżniać piersi za pomocą laktatora, ale tylko do momentu poczucia ulgi.
Leczenie farmakologiczne zapalenia piersi
Farmakoterapia przy zapaleniu piersi obejmuje:
● Leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (NLPZ),
● Dodatkowo leki z paracetamolem (przeciwbólowo),
● Antybiotyki (jeśli zachodzi taka konieczność).
Przyjmowanie preparatów zaleconych przez lekarza nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią.
Zapalenie piersi podczas karmienia: domowe sposoby
Ulgę w dolegliwościach przynoszą zimne okłady, do których można wykorzystać kompresy żelowe. Warto też nosić wygodny, nieuciskający biustonosz. Kosmetyki do pielęgnacji biustu dla kobiet w ciąży i karmiących nie są zalecane przy ostrym zapaleniu piersi, a zwłaszcza ich intensywna aplikacja na chory obszar. Mogą za to przynieść ulgę w stanach przewlekłych.
A jak masować pierś przy zapaleniu? Zalecanego dotyku raczej nie da się nazwać masażem – chodzi o delikatne głaskanie skóry (w zdrowym obszarze piersi) w stronę pach i to tylko pod warunkiem, że nie powoduje to dyskomfortu. Taki „zabieg” może pobudzić odruch oksytocynowy i usprawnić wypływ pokarmu. W okresie choroby należy też zadbać o odpoczynek, odpowiednie nawodnienie i prawidłową dietę.
Karmienie piersią: jak uniknąć zapalenia?
W profilaktyce zapalenia piersi najważniejsza jest właściwa technika karmienia, a także jego duża częstotliwość (minimum 8 razy na dobę). Znaczenie ma również dbanie o kondycję brodawek – ich odpowiednia pielęgnacja zapobiega uszkodzeniom i podrażnieniom. A jeśli dojdzie do zastoju pokarmu lub zatkania przewodu mlecznego, trzeba jak najszybciej usprawnić wypływ mleka.
Zapalenie piersi: powikłania
Na objawy zapalenia piersi należy reagować jak najszybciej, żeby uniknąć powikłań. Do najczęstszych należą:
● Przewlekłe zapalenie piersi – rozwija się u ok. 20% matek i zazwyczaj jest skutkiem opóźnionego lub nieprawidłowego leczenia (Nehring-Gugulska M., 2014),
● Obniżenie laktacji – czasem jest powikłaniem, a czasem stanem współistniejącym,
● Ropień piersi – objawia się silnym, miejscowym bólem, wysoką gorączką i charakterystyczną zmianą na piersi. W USG wygląda jak dobrze odgraniczony zbiornik płynu.
Zapalenie piersi: podsumowanie
Zapalenie piersi to stan zapalny gruczołu piersiowego, który może wystąpić u osób obojga płci i w każdym wieku, ale najczęściej przytrafia się kobietom w czasie laktacji. Objawia się bólem, zaczerwienieniem, obrzękiem i często gorączką. Zazwyczaj przyczyną jest zastój pokarmu, infekcja bakteryjna lub zmiany hormonalne. Leczenie obejmuje częste opróżnianie piersi i zimne okłady, a w przypadku infekcji – antybiotyki.
Źródła
1. mayoclinic.org, Mastitis - Symptoms and Causes, 2024. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/mastitis/symptoms-causes/syc-20374829. [dostęp: 10.02.2025]
2. my.clevelandclinic.org, Mastitis, 2023. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15613-mastitis. [dostęp: 10.02.2025]
3. Nehring-Gugulska M., Zapalenie piersi przy karmieniu i ropień piersi jako powikłanie zapalenia, 2014. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/karmienie-piersia/103947,zapalenie-piersi-przy-karmieniu-i-ropien-piersi-jako-powiklanie-zapalenia. [dostęp: 10.02.2025]
4. Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Protokół leczenia zapalenia piersi, 2016. https://podyplomie.pl/ginekologia/22713,protokol-leczenia-zapalenia-piersi. [dostęp: 10.02.2025]
5. Al Manasra A. R. A., Al-Hurani M. F., Granulomatous Mastitis: A Rare Cause of Male Breast Lump, 2016. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5043282/. [dostęp: 10.02.2025]
6. Kawashima K., Yamamoto S., Narui K., Fujiwara Y., Adachi S., Sasamoto M., Oshi M., Yamada A., Kumagai E., Otani M., Endo I., Granulomatous mastitis in a male breast: A case report and review of literature, 2023. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9981576/. [dostęp: 10.02.2025]
7. Kaplan R. L., Neonatal Mastitis: Clinical Presentation and Approach to Evaluation and Management, 2024. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39591397/. [dostęp: 10.02.2025]
8. Efrat M., Mogilner J. G., Iujtman M., Eldemberg D., Kunin J., Eldar S., Neonatal mastitis--diagnosis and treatment, 1995. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7558780/. [dostęp: 10.02.2025]
9. Tan H., Li R., Peng W., Liu H., Gu Y., Shen X., Radiological and clinical features of adult non-puerperal mastitis, 2013. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3635790/. [dostęp: 10.02.2025]
10. Goulabchand R., Hafidi A., Van de Perre P., Millet I., Maria A. T. J., Morel J., Le Quellec A., Perrochia H., Guilpain P., Mastitis in Autoimmune Diseases: Review of the Literature, Diagnostic Pathway, and Pathophysiological Key Players, 2020.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7231219/. [dostęp: 10.02.2025]
Podziel się artykułem ze znajomymi
