Niedobór cynku

Niedobór cynku powoduje opóźnienie tempa rozwoju fizycznego, płciowego oraz intelektualnego, a także dziesiątki innych zaburzeń i schorzeń. Zobacz, jakie są przyczyny i objawy niedoboru cynku, a także – jak uzupełnić niedobór tego pierwiastka.

Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju człowieka oraz innych ssaków. Niedobór cynku prowadzić może do rozwoju wad genetycznych, opóźnienia tempa rozwoju fizycznego oraz intelektualnego, a także dziesiątek innych, mniejszych lub większych zaburzeń. Znaczenie tego pierwiastka odkryto w latach 30 dwudziestego wieku. Dziś nauka wie, że cynk:

bierze udział w metabolizmie kwasów nukleinowych,
uczestniczy w biosyntezie dna, rna oraz białek,
pobudza pracę trzustki i prostaty,
spełnia ważną rolę w procesie mineralizacji kości,
ułatwia gojenie ran,
wpływa na układ odpornościowy,
reguluje ciśnienie tętnicze i pracę serca,
bierze udział w procesie produkcji plemników.

Nie dziwi zatem, iż niedobór cynku naraża organizm na poważne problemy zdrowotne.

Przyczyny niedoboru cynku

Główną przyczyną niedoboru cynku jest niewłaściwa dieta. Dzienne zapotrzebowanie na cynk wynosi u osób dorosłych 10-15 mg, u dzieci – 10 mg, u niemowląt – 3-5 mg. (dane: H Puzanowska-Tarasiewicz i inni, Funkcje biologiczne wybranych pierwiastków. III. Cynk – składnik i aktywator enzymów). Do organizmu cynk dostarczany jest wraz z pożywieniem. Najcenniejszymi źródłami tego pierwiastka są

mięso, jaja, wątroba, ryby, ostrygi (zwierzęce);
nasiona dyni i słonecznika, kiełki pszenicy, cebula oraz czosnek (roślinne).

Wiedzieć należy, że przyswajalność cynku wynosi od 20 do 40 procent, przy czym zdecydowanie większa jest w przypadku produktów zwierzęcych. Niedobór cynku najczęściej występuje więc u osób, które nie spożywają pokarmów zwierzęcych (dieta wegetariańska lub wegańska). Dodatkowo warto jest pamiętać, że do niedoboru cynku może się przyczynić nadmiar żelaza i miedzi w organizmie, utrudniają one bowiem jego absorbcję.

Przyczyną niedoboru cynku może być też ciąża, karmienie piersią, rekonwalescencja po urazie a także długotrwały, wzmożony wysiłek fizyczny.

Objawy niedobory cynku

Podstawowe kliniczne objawy niedoboru cynku, to:

zaburzenie procesu wytwarzania przeciwciał przez układ odpornościowy;
zmniejszenie zdolności rozmnażania się (proliferacji) komórek organizmu;
obniżenie wytwarzania cytokin, czyli białek wpływających na wzrost i rozmnażanie komórek biorących udział w tzw. odpowiedzi odpornościowej.

Efektem niedoboru cynku mogą być takie zaburzenia i schorzenia, jak:

wrodzone wady genetyczne,
spowolnienie tempa rozwoju w okresie dziecięcym,
niedorozwój intelektualny,
zaburzenie lub opóźnienie procesu dojrzewania płciowego,
obniżenie odporności,
niedokrwistość,
zaburzenia pracy tarczycy,
miażdżyca,
biegunki, zaburzenia łaknienia,
łysienie,
zapalenie skóry, łuszczyca,
łamliwość paznokci,
kurza ślepota,
osłabienie libido oraz płodności u mężczyzn.

Niedobór cynku u dzieci

Szczególnie niebezpieczny jest niedobór cynku u dzieci i młodzieży, w okresie wzrostu fizycznego, dojrzewania płciowego oraz rozwoju intelektualnego. Problem ten potencjalnie dotyczy całego okresu, od urodzenia, aż do osiągnięcia pełni dojrzałości w wieku nastoletnim. Uważa się, że dzieci narażone na niedobór tego pierwiastka rozwijają się wolniej od swoich rówieśników. Co więcej, zbyt niski poziom cynku w organizmie może stwarzać zagrożenie już w czasie życia płodowego – jest to wprost związane z rolą, jaką pierwiastek ten odgrywa w procesie tworzenia kwasów nukleinowych DNA i RNA.

Niedobór cynku u mężczyzn

Niedobór cynku u mężczyzn często kojarzony bywa z zaburzeniem funkcji seksualnych i rozrodczych. Nieprzypadkowo. Nazywany potocznie męskim pierwiastkiem, cynk ma bowiem niebagatelne znaczenie dla utrzymywania właściwego poziomu testosteronu w organizmie mężczyzny. Co jest istotne szczególnie po 40 roku życia, gdy stężenie tego hormonu zaczyna systematycznie spadać. Wprost przekłada się to na obniżenie popędu seksualnego, a także na produkcję plemników. Niedobór cynku u mężczyzn wpływa też na innego rodzaju „typowe” problemy, takie jak łysienie.

Niedobór cynku a wypadanie włosów

Związek niedoboru cynku z wypadaniem włosów, a także hamowaniem tempa ich wzrostu, jest udowodniony naukowo i powszechnie znany. Cynk kontroluje bowiem metabolizm aminokwasów, wpływając na tworzenie keratyny i wchłanianie witaminy A. Dodatkowo jest jednym z regulatorów zapewniających prawidłową pracę gruczołów łojowych, także tych znajdujących się na skórze głowy. Niedobór cynku wprost więc przekłada się na gęstość, wygląd, sprężystość, połysk i tempo wzrostu włosów. Dotyczy to nie tylko mężczyzn - z tego typu problemami zmagać mogą się również kobiety.

Jak uzupełnić niedobór cynku?

Jak uzupełnić niedobór cynku? Tak jak powiedzieliśmy wyżej, cynk jest pierwiastkiem stosukowo ciężko przyswajalnym, a dodatkową trudnością jest wpływ innych pierwiastków na jego absorbcję. Nie mniej, nie ma lepszego sposobu, by uzupełnić niedobór cynku, jak spożywanie pokarmów weń bogatych, w tym przede wszystkim pochodzenia zwierzęcego. Cynk można także suplementować za pomocą specjalnych preparatów (często zawierają też inne pierwiastki, na przykład selen, a także witaminy – na przykład A). Należy oczywiście przestrzegać zaleceń producentów, pamiętając że nadmiar cynku może powodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a w ekstremalnych przypadkach - być nawet rakotwórczy.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

Źródła:

Helena Puzanowska-Tarasiewicz, Ludmiła Kuźmicka, Mirosław Tarasiewicz, Funkcje biologiczne wybranych pierwiastków. III. Cynk – składnik i aktywator enzymów, Pol. Merk. Lek., 2009, XXVII
Beata Gapys, Anna Raszeja-Specht, Hanna Bielarczyk, Rola cynku w procesach fizjologicznych i patologicznych organizmu, Diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2014; 50(1)
Izabela Mońka, Danuta Wiechuła, Znaczenie cynku dla organizmu ludzkiego w aspekcie suplementacji tego pierwiastka, Ann. Acad. Med. Siles. (online) 2017; 71